Bir karar anını hatırlayın. İçinizden geçen onlarca ihtimal arasında kalakaldığınız, hangi yola adım atacağınızı bilmediğiniz o saniyeleri. O an, özgürlüğün aynı zamanda bir yük olduğunu hissedersiniz. İşte Søren Kierkegaard tam da bu anın filozofudur: bireyin kendi varoluşuyla yüzleştiği, seçim yapmaya mecbur olduğu, fakat bu seçimin her zaman belirsizlik ve kaygıyla dolu olduğu anların düşünürü.
Kierkegaard’a göre insanın hayatı, çelişkilerin sahnesidir. Ne kadar akıl yürütürsek yürütelim, geleceğin nasıl açılacağını bilemeyiz. Bu yüzden insanın yolunu belirleyen şey yalnızca akıl değil, aynı zamanda “iman sıçrayışı”dır. Yani bilinemeyeni kabullenip, bilinmezliğe güvenerek atılan bir adım. Ona göre birey, Tanrı’nın anlaşılmazlığı karşısında, aklın sınırlarını aşarak kendi inancına tutunur.
Bu bireysel derinlik, yalnızca kişisel bir mesele değil; insanın evrendeki yerini sorgulamasının da yoludur. Çünkü insan, aklıyla her şeyi kuşatamayacağını bilir; bu sınırlılık, inancın ya da başka bir deyişle bilinmezliğe güvenmenin temelidir.
Buradan bakıldığında Panlectic düşünce, Kierkegaard’ın açtığı bu sahneyi daha geniş bir ufka taşır. Bireyin kendi içindeki mücadele, evrensel düzenin bir parçası olarak yeniden okunur. Belirsizlik, bir çıkmaz değil; yeni anlam katmanlarının doğacağı bir alan olarak görülür. Seçim, yalnızca bireysel değil; aynı zamanda insanın evrensel akışa bıraktığı küçük bir izdir.
Kierkegaard’ın “iman sıçrayışı”, Panlectic bakışta tek başına inançla sınırlı değildir. Bilim, sanat, tarih ve sezgi de aynı bilinmezlik alanına ışık tutan yollar olarak değerlendirilir. İnsan, yalnızca Tanrı karşısında değil, doğa, toplum ve evrenin bütünü karşısında da sorumludur. Ve her seçim, bu çok katmanlı düzenle uyum ya da çatışma ihtimalini içinde barındırır.
Sonuçta Kierkegaard’ın bireysel derinliği ile Panlectic’in bütünsel yaklaşımı aynı sorunun farklı yüzleri gibidir: İnsan neyi seçtiğinde özgür olur? Kierkegaard, cevabı bireyin Tanrı’ya yönelişinde bulur; Panlectic ise bu yönelişi genişletir, bireyin hem kendi iç dünyasında hem de evrensel dokuda iz bırakan bir yürüyüş olduğunu vurgular. Biri derinlikte, diğeri çoklukta; fakat ikisi de insanın anlam arayışının ayrılmaz parçalarıdır.
